تخم کتان نیوشا Flax Seeds NT071

تخم کتان

این محصول که از سال 1400 به جمع محصولات و گروه دانه‌های نیوشا اضافه شده است، منبعی غنی از کربوهیدرات، پروتئین و اسیدهای آمینه، ترکیبات فنولی و پلی فنولی، اسیدهای چرب غیراشباع، انواع ویتامین و مواد معدنی است و می‌تواند انتخابی مناسب برای یک رژیم غذایی سالم باشد.

خواص تخم کتان :

تقویت مو

ترمیم و جلوگیری از پیری پوست

کاهش التهاب مفاصل

ضد التهاب

بهبود عملکرد دستگاه ادراری

بهبود عملکرد سیستم عصبی

تسکین علائم یائسگی

ضد افسردگی

بهبود عملکرد مجاری تنفسی و ریه

تسریع کاهش وزن

کاهش اشتها

رفع یبوست

کاهش علائم سندروم روده تحریک پذیر (IBS)

بهبود عملکرد کبد

تنظیم قند خون

تنظیم فشار خون

تنظیم چربی خون

ضد انعقاد خون

بهبود عملکرد قلب و عروق

کتان یا بَزرَک یکی از قدیمی‌‌ترین محصولات زراعی است که بخاطر کاربردهای متنوعش به عنوان گیاه معجزه‌آسای طبیعت شناخته می‌شود. از این گیاه هم می‌توان دانه و روغن گرفت و هم الیافِ ساقه آن در صنعت نساجی قابل استفاده هستند. بالاترین سطح زیر کشت و تولید کتان در دنیا متعلق به کشور کاناداست.

کتان یا بَزرَک یکی از قدیمی‌‌ترین محصولات زراعی است؛ شواهد نشان می‌دهند که کشت این گیاه به هزاران سال قبل (1) (حدود 10 هزار سال قبل از میلاد مسیح) برمی‌گردد. (2) بین سال‌های 4000 و 2000 سال قبل از میلاد مسیح، کشت کتان در خاورمیانه و کشورهای هم مرز با دریای مدیترانه پیشه‌ای رایج شد. (2) کتان از دوران باستان در سرزمین‌های ساحلی مدیترانه، آسیای صغیر، مصر، الجزایر، تونس، اسپانیا، ایتالیا، یونان (1) و چین کشت می‌شده است. (2) منشأ این گیاه مشخص نیست؛ عده‌ای آن را بومی نواحی بین خلیج فارس و دریای خزر و سیاه می‌دانند و برخی دیگر منشأ آن را به هند نسبت می‌دهند. (1) کاربرد اولیه کتان هم مورد بحث است. براساس شواهد باستان‌شناسی، می‌گویند که ابتدا از الیاف ساقه کتان استفاده می‌کردند. (3)  

امروزه، در سراسر دنیا کتان بیشتر به منظور بهره‌برداری از روغن (1) و لعاب (4) دانه‌ها و الیاف ساقه کشت می‌شود. (1) کانادا بالاترین سطح زیر کشت و تولید کتان را دارد. پس از آن، چین، ایالات متحده آمریکا، هند و اتحادیه اروپا قرار دارند. (3)

این گیاه براساس ویژگی‌های زراعی و کاربرد به سه نوع تقسیم می‌شود: کتان روغنی، کتان فیبری و کتان روغنی- فیبری. (5) واریته‌هایی که برای مصرف انسانی پرورش داده می‌شوند با واریته‌هایی که برای تولید فیبر پرورش داده می‌شوند متفاوتند. (6) برخی منابع، برای تخم کتانی که مصرف انسانی خوراکی دارد از عبارت Flaxseed و برای تخم کتانی که مصرف صنعتی دارد از عبارت Linseed استفاده می‌کنند. (2) معمولاً برای مصرف انسانی، از تخم کتان به صورت کامل، آسیاب شده، روغن تخم کتان و تخم کتان تا حدی چربی‌زدایی شده استفاده می‌کنند. (7)

 نام گیاه شناسی گیاه کتان، Linum usitatissimum است. (1) نام جنس گیاه یعنی Linum از واژه‌ سلتی lin به معنای «نخ» گرفته شده و نام گونه آن، usitatissimum (که توسط لینه نامگذاری شده) به معنای «بسیار مفید» است. این نام مستقیماً به کاربردهای گوناگون این گیاه و اهمیت آنها در دوران باستان اشاره دارد؛ (8) از الیاف این گیاه در نساجی، از دانه‌اش برای استخراج روغن و از کنجاله‌اش برای غذا استفاده می‌کردند. (1)

کتان، گیاه معجزه‌آسای طبیعت است. امروزه، این دانه روغنی را به عنوان یک سوپرفود می‌شناسند (1) و تقاضا برای آن افزایش یافته است چون علاوه بر اینکه دارای پروفایل مواد مغذی منحصر‌به‌فرد (به ویژه اسید چرب اُمگا -3، لیگنان‌ها و فیبر) است، (9) فواید فراوانی هم برای سلامتی دارد. (1) در سال 2005، در ایالات متحده حدود 200 محصول غذایی و مراقبت شخصی جدید حاوی کتان یا اجزاء تشکیل‌دهنده کتان به بازار معرفی شدند؛ این امر نشان می‌دهد محصولات بر پایه کتان بالاترین ظرفیت رشد را در بازار سوپرفودها دارند. (3)

کتان گیاهی علفی و یکساله است که تا ارتفاع 60-120 سانتی متر رشد می‌کند. این گیاه متعلق به جنس لینوم (Linum) و خانواده لیناسه (Linaceae) است. (1) جنس لینوم از حدود 230 گونه تشکیل شده اما کتان زراعی (اهلی شده) تنها گونه دارای اهمیت اقتصادی است که برای استفاده از الیاف و روغنش کشت می‌شود. (8) ارقامی که بیشتر برای استفاده از دانه (تخم کتان) و یا روغن کشت می‌شوند، نسبتاً کوتاه هستند و تعداد شاخه‌های ثانویه و کپسول‌های حاوی دانه آنها بیشتر است. ارقامی که به‌منظور استفاده از الیاف پرورش داده می‌شوند، بلند با ساقه‌های مستقیم توخالی هستند و شاخه‌های ثانویه کمتری دارند. (3) ساقه، شاخه‌ها و برگ‌های کتان ظریف و نازک هستند. این گیاه برگ‌های سبز-خاکستری به طول حداکثر 3.8 سانتی‌متر، خطی، سرنیزه‌ای و تخم مرغی با لبه‌های صاف و گل‌های معمولاً آبی، گاهی بنفش مایل به آبی یا سفید دارد. ریشه گیاه کوتاه، دوکی شکل و به رنگ زرد روشن است. میوه، کپسولی تقریباً کروی شکل، به طول 6 تا 8 میلی‌متر در انتهای یک ساقه‌ی راست یا کمی خمیده است. کپسول‌ها پنج سلول دارند که هر سلول 2 دانه دارد. (1) دانه‌ها براق، مسطح، بیضی شکل با یک سر تیز و 4 تا 6 میلی‌متر هستند. (6)  

دو گروه تخم کتان وجود دارد: قهوه‌ای تیره و طلایی درخشان (7) (زرد). (1) دانه‌ها پوسته سختی دارند و رنگ پوسته بسته به اینکه کتان از واریته طلایی است یا قهوه‌ای، از کهربایی سیر تا قهوه‌ای مایل به قرمز متغیر است. (10) براساس مطالعه‌ای، دو گروه تخم کتان از نظر ارزش غذایی یا ایمنی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. تخم کتان قهوه‌ای سرشار از اسید چرب اُمگا-3 به نام آلفا-لینولنیک اسید (ALA) است. تخم کتان زرد یکی از این دو نوع است: یک نوع آن واریته‌ای تولید شده در ایالات متحده به نام اُمگا که به اندازه کتان قهوه‌ای سرشار از اسید چرب ALA است. نوع دوم، یک کتان کاملاً متفاوت به نام سولین (با نام تجاری لینولا) که میزان اسید چرب ALA آن کم است. (4)